Nguyễn Trãi là một thi nhân nổi tiếng trong nền
văn học Việt Nam. Thơ của ông là sự giao hòa giữa thiên nhiên, con người với
tình yêu quê hương đất nước thiết tha.
Không thiết
tha với cuộc sống chốn quan trường vốn nhiều ganh đua với những tính toan và
chèn ép. Chính vì vậy, ông đã quyết định tìm về với thú vui điền viên để có thể
tiếp tục thảnh thơi cùng những vần thơ thanh cảnh. Bài thơ “Cảnh ngày hè” đã ra đời trong hoàn cảnh
như vậy.
Trước hết là
câu thơ đầu thể hiện tâm trạng của nhà thơ trong những ngày hè, nhưng ngày về
cáo quan ở ẩn:
“Rồi hóng
mát thuở ngày trường”
Chúng ta thấy
rõ được chữ “rồi” ở đầu câu thể hiện một tâm trạng rảnh rỗi của nhà thơ ở quê.
Nó không có sự bon chen đố kị, chèn ép của những ninh thần. Tại sao nhà thơ
không nói là rỗi mà lại là “rồi”. Có thể nói chữ rỗi và chữ rồi đều nói lên
cùng một tâm trạng nhưng nhà thơ sử dụng từ “rồi” nghe có vị xưa cũ hơn. Bởi vì
từ rỗi là sau này mới có, nó mang tính chất hiện đại hơn. Nhà thơ cáo quan về với
thiên nhiên làng cảnh Việt nam và nhà thơ không những được thanh lọc về tâm hồn
mà còn rảnh rỗi hóng mát suốt cả ngày. Nói như thế không phải là nhà thơ không
phải làm gì để ăn mà là để chỉ cái cuộc sống thanh bình an nhàn không mệt đầu mệt
óc ở nơi thôn quê hẻo lánh với những con người nông dân hiền lành chất phác
lương thiên này.
Những câu
thơ tiếp theo nhà thơ vẽ lên một bức tranh cảnh
ngày hè vô cùng rực rỡ. Bức tranh ấy không chỉ có thiên nhiên mà còn có cả
con người nữa.
Trước tiên
là bức tranh thiên cảnh ngày hè nơi
thôn quê. Có thể nói Nguyễn Trãi giống
như một nhà họa sĩ dùng ngôn từ để vẽ lên bức tranh tuyệt đẹp ấy:
“Hòe lục đùn
đùn tán rợp giương.
Thạch lựu
hiên còn phun thức đỏ,
Hồng liên
trì đã tiễn mùi hương. ”
Cây hoa hòe
tán rộng tỏa bóng mát khắp đầu tường. Tiếp đó nhà thơ vẽ thêm những bông hoa thạch
lựu trước hiên nhà có màu đỏ rực rỡ như ánh nắng chói chang của mùa hạ kia vậy.
Nhắc đến quê hương người ta không thể nào quên được hình ảnh những bông hoa sen
hồng với hương sắc tuyệt vời. Nhà thơ không nói hẳn là hoa sen mà nhà thơ dùng
hai chứ “Hồng Liên” thể hiện sự trang trọng cổ kính của bông hoa sen ấy. Trong
bức tranh ấy ta không chỉ thấy màu sắc mùi hương mà ta còn thấy được cả sự sinh
trưởng của chúng. Cây hoa hòe “đùn đùn”, cây thạch lựu “phun”, hoa sen “tiễn”
mùi hương. Mùa hạ quả đúng là mùa của sinh trưởng cho những loại cây cối. Sức sống
ấy mạnh mẽ như các động từ mạnh kia vậy. Hương thơm của hoa sen cũng như bay xa
hơn thoảng vào không gian nhiều hơn qua từ “tiễn” ấy. Chữ tiễn ấy không phải là
tiễn biệt chia ly mà chứ tiễn như thể hiện cái sự bay xa của hương sen trong
cơn gió kia làm cho không gian làng quê ngát hương.
Bức tranh ấy
còn có cả những cuộc sống sinh hoạt của con người làng quê. Thật vậy tranh
thiên nhiên đã đẹp nhưng nó còn đẹp hơn khi xuất hiện hoạt động sự sống của con
người:
“Lao xao chợ
cá làng ngư phủ,
Dắng dỏi cầm
ve lầu tịch dương. ”
Từ láy “lao
xao” như thể hiện được hết cái vui tươi của con người lao động trong những buổi
chợ. Chợ có đông thì mới có niềm vui như thế, có tiếng động như thế. Cái âm
thanh ấy như tác động đến tâm hồn người nghệ sĩ. Chợ cá kia dường như có rất
nhiều đồ khiến cho người dân nơi đây náo nức, mua bán Có thê nói rằng đó chỉ là
cuộc sống đời thường thôi nhưng tại sao khi cảm nhận ở đây ta lại thấy nó đẹp đến
thế. Có khi nào cái đẹp xuất phát từ những cái quá đỗi bình thường không?. Thế
rồi âm thanh của những con ve gọi hè. Tiếng ve như dắng dỏi tạo nên thành một
dàn đồng ca mùa hạ ngân nga ngày đêm không biết mệt.
Trước những
thiên nhiên và con người nhà thơ như thể hiện những ước nguyện của mình. Nhà
thơ thật thà thể hiện tấm lòng của mình:
“Rẽ có Ngu cầm
đàn một tiếng,
Dân giàu đủ
khắp đòi phương”
Câu thơ thể
hiện ước nguyện của nhà thơ mong muốn mượn được chiếc đàn của vua Ngu Thuấn đàn
một tiếng cho nhân dân giàu khắp bốn phương. Từ truyền thuyết tiếng đàn của vua
Ngu thuấn nhà thơ thể hiện ước nguyện sự lo lắng cho nhân dân. Mong có thể giúp
đỡ cho nhân dân có một cuộc sống đầy đủ yên ổn thái bình.
Như vậy qua
đây ta thấy được một bức tranh thiên nhiên vô cùng đẹp, tất cả nhưng màu sắc đều
thể hiện đặc trưng của mùa hè. Có thể nói chắc hẳn nhà thơ phải là một người
yêu thiên nhiên nhiều lắm thì mới có thể cảm nhận được cả những bước sinh trưởng
của cây côi mùa hè như thế. Đồng thời ta cũng thấy được một tâm hồn trung nghĩa
với nhân dân. Mặc dù xa rời quan trường nhưng ông không lúc nào không lo cho
nhân dân, mong muốn nhân dân có một cuộc sống an lành bình yên.
Đăng nhận xét